زیرکن(zircon) ماده ای معدنی متعلق به گروه نسوسیلیکیت ها(nesosilicate) است و دارای نام شیمیای سیلیکات زیرکونیوم (zirconium silicate)با فرمول ZrSiO4است. این ماده از 67.2 درصد اکسید زیرکونیوم (ZrO2) و 32.8 درصد اکسید سیلیسیم (SiO2) تشکیل شده است ولی اغلب دارای ناخالصی هافمینیوم (HFO2 ) میباشند. زیرکن در بسیاری از نقاط پوسته زمین یافت میشود ولی قطعات بزرگ آن کمیاب هستند. جالب است بدانید که زیرکن جز گوهر های بسیار قدیمی به حساب می آید و قدیمی ترین نوع آن در استرالیا یافت شده است که قدمت 4.4 میلیارد ساله دارد. بسیاری از جواهرشناسان و تاریخ نویسان معتقدند زیرکن نامی است که ریشه پارسی دارد. درواقع این نام در ابتدا زرگون به معنای شبیه به طلا بوده، که به گوهرهای زرد رنگ این ماده اطلاق میشده است. پس از آن دربین اعراب به زرقون شهرت یافت و با چرخش در بین زبان های مختلف نام زیرکن گرفت. مشخصات کلی از ویژگی های بارز زیرکن میتوان به شکنندگی زیاد این ماده اشاره کرد. این گوهر به راحتی زیر فشار یا تحت ضربه خرد میشود ولی به دلیل خواص بصری جالب خود،مورد استفاده قرار میگیرد.(گوهر زیرکن دارای یکی از بالاترین ضریب های شکست نور است،نور را در خود پخش میکند و بسیار درخشنده به نظر میرسد.) سختی موس این سنگ قیمتی بین 6.5 تا 7.5 است. این سنگ در معادن برمه، تایلند، سریلانکا، کامبوج، ویتنام، نیجریه، استرالیا، برزیل، تانزانیا و فرانسه یافت میشود. رنگ این سنگ قیمتی رنگ های طبیعی مختلفی دارد که شامل طلایی، قرمز، قهوه ای، آبی و سبز است، ولی نوع بیرنگ آن هم وجود دارد که به دلیل کیفیت بالا جایگزینی محبوب و رایج برای الماس محسوب میشود. نوع بیرنگ زیرکن را Matura diamond نیز مینامند. امروزه بسیاری از جواهرسازان زیرکن بی رنگ را تراش برلیان میدهند و جای برلیان به مشتریان میفروشند. روش بهبود گوهر اغلب اوقات انواع زیرکن های قهوه ای که در جنوب آسیا یافت میشوند به روش گرمادهی بهبود می یابند. این دما بین 800 تا 1000 درجه سانتیگراد است. ولی در مورد زیرکن های آبی و بیرنگ به دلیل اینکه غالباً پایدار نیستند نمیتوان از این روش استفاده کرد. در نتیجه برای این گوهر ها از اشعه ماورا بنفش و نور خورشید برای بهبود استفاده میشود